Günümüzde küresel ticaret ortamı, yönetişim değişimleri, gümrük tarifeleri, ticaret anlaşmaları ve korumacı politikalarla sık sık sarsılıyor. Bu dalgalanmalar, şirketlerin yatırım kararlarını ve ekonomik büyümeyi etkileyebiliyor. İşte Ticaret Politikası Belirsizliği (TPU – Trade Policy Uncertainty) kavramı, bu etkiyi ölçmeye çalışan bir araç.
Matteo Iacoviello ve diğer araştırmacılar, TPU’yu üç farklı şekilde ölçüyor:
- Şirketlerin “earnings calls” (kazanç açıklamalarındaki konuşmalar) metin analiziyle
- Gazete ve medya içeriklerinden
- Gümrük tarifelerinin oynaklığından
Bu yaklaşımlar bir araya getirilerek, ticaret politikasındaki belirsizliklerin ekonomi üzerindeki etkileri inceleniyor.
Yazıya kaynak olan makaleyi buradan okuyabilirsiniz
TPU Nasıl Ölçülüyor?
1. Şirket Düzeyinde TPU
- Halka açık şirketlerin çeyreklik kazanç açıklamalarındaki metinler analiz ediliyor.
- “Tarife”, “ithalat kısıtı”, “ticaret politika” gibi terimler ile “belirsizlik”, “risk”, “potansiyel” gibi belirsizlik çağrıştıran kelimeler arasındaki ortak kullanımlar bulunuyor.
- Bu ortak kullanım frekansı normalize edilerek (metindeki toplam kelime sayısına bölünerek) her şirket için TPU değeri elde ediliyor.
- Ayrıca, “TPU ifadesi geçiyor mu / geçmiyor mu” gibi ikili bir değişken de tanımlanıp, şirketlerin ne sıklıkla ticaret belirsizliği üzerinde durduğu ölçülüyor.
2. Medya Tabanlı TPU
- Büyük gazetelerin arşivleri taranıyor (ör. New York Times, Washington Post, Guardian, Wall Street Journal vb.).
- Gazetelerde “ticaret politikası” + “belirsizlik / risk / tartışma” gibi terimler birlikte geçiyorsa, bu durum TPU’ya işaret sayılıyor.
- Belirsizlik vurgusunun medyada ne kadar yer aldığı böylece indekse dönüştürülüyor.
3. Tarife Oynaklığı Tabanlı TPU
- Gümrük tarifeleri zaman içinde değişiyor. Bu değişimlerin oynaklığı (volatilite) da belirsizliği gösteren bir başka ölçüt olarak kullanılıyor.
- Tarife değerleri bir stokastik volatilite modeline sokularak, tarife belirsizliğinin zaman içindeki değişimleri ayrıştırılıyor.
Bu üç ölçüm birleştiğinde, hem mikro düzeyde (şirket düzeyi) hem makro düzeyde (ekonomi geneli) TPU göstergeleri elde ediliyor.
TPU’nun Ekonomik Etkileri
Araştırmalar, ticaret politikası belirsizliğindeki artışların şirket yatırımını olumsuz etkilediğini gösteriyor.
Şirket Düzeyinde Etki
- TPU’nun yüksek olduğu dönemlerde, şirketlerin sermaye harcamaları (yatırımları) azalıyor.
- Örneğin, 2018’de TPU’daki artışın, ABD özel sektör sabit yatırımını yaklaşık %1 oranında düşürmüş olabileceği belirtiliyor.
- İhracat yapan firmalar, belirsizlikten daha çok etkileniyor; çünkü ticaret koşullarındaki değişiklikler doğrudan onlar için kritik.
Makroekonomik Etki
- TPU’daki artış, yatırımın yanı sıra ekonomik büyüme, üretim ve ticareti de olumsuz etkileyebiliyor.
- Modellemeler (DSGE — genel denge modelleri) ile yapılan deneyler, tarifelerde beklenen artış ve tarifelerle ilgili belirsizlik senaryolarının toplamda yatırım, çıktı ve ticaret hacmi üzerinde baskı kurabileceğini gösteriyor.
- Ayrıca, belirsizlikten doğan “temkinli davranma” etkisiyle firmalar daha muhafazakar kararlar alabiliyor.
Sonuç ve Çıkarımlar
Ticaret politikası belirsizliği (TPU), küresel ekonomi ve şirket stratejileri açısından kritik bir faktör haline gelmiştir. Empresyonel olarak:
- Şirketler, önlerini göremediklerinde yatırım kararlarını erteleyebilirler.
- Özellikle ihracat odaklı şirketler, tarifeler ve ticaret politikaları üzerindeki değişimlere daha duyarlıdır.
- Görünmeyen riskler, medyada tartışıldıkça veya tarifelerde oynaklık arttıkça, ekonomi geneli de etkilenebilir.
- Politika yapıcılar için, ticaret belirsizliğini azaltacak şeffaflık ve istikrar stratejileri geliştirmek önemlidir.
