Türkiye’nin artan sanayi talebi, Rus kömür ihracatının yönünü değiştirdi. Eylül ayında Rusya’dan yapılan deniz yolu kömür sevkiyatı yalnızca güney limanlarında artış gösterdi. Uzmanlara göre bu artışın nedeni, Türkiye’nin yükselen enerji ihtiyacı ve lojistik avantajlar. Ancak yüksek üretim maliyetleri nedeniyle ihracat hâlen kârlı değil.
Rusya’nın kömür ihracatında son aylarda dikkat çekici bir değişim yaşanıyor. Eylül ayında yapılan deniz yolu sevkiyatları, toplamda bir önceki aya göre %4 düşerek 15,7 milyon tona geriledi. Ancak yıllık bazda bakıldığında %28’lik bir artış görüldü. Peki, bu değişimin ardında neler var?
Fiyat Endeksleri Merkezi (FEM) verilerine göre, deniz yoluyla yapılan kömür ihracatında artış sadece güney limanlarında gözlemlendi. Eylülde bu limanlardan yapılan sevkiyat %9 artarak 1,6 milyon tona ulaştı. Uzmanlar, bu yükselişte Türkiye’nin sanayi üretimindeki artışın ve lojistik avantajların etkili olduğunu belirtiyor.
Kuzeybatı limanlarında ise tam tersi bir tablo söz konusu. Sevkiyat %9 azalarak 3 milyon tona düştü; Murmansk bölgesindeki sevkiyatlar %24 gerileyerek 460 bin tona indi. Uzak Doğu limanlarından yapılan ihracat da %5 azalarak 11,1 milyon tona geriledi. Özellikle Hindistan’a yapılan sevkiyatlar %31 azaldı.
Alfa Bank ve Stolypin Ekonomi Enstitüsü uzmanlarına göre Türkiye, güney limanları üzerinden yapılan kömür ihracatının en önemli pazarı konumunda. Rus kömürünün Türkiye pazarındaki güçlü konumu, yakın mesafe ve esnek tedarik koşullarına dayanıyor. Demiryolu ile yapılan sevkiyatlar da bu yıl %4 artarak 15,5 milyon tona ulaştı.
Ancak bu artış, ihracatın kârlı olduğu anlamına gelmiyor. NEFT Research verilerine göre, Kemerovo Bölgesi’nden Taman Limanı üzerinden yapılan 6 bin kilokalorilik enerji kömürünün ton başına ihracat verimliliği 1,66 bin ruble seviyesinde. Oysa üretim maliyeti ton başına 2,6–2,8 bin ruble arasında. Yani ihracat hâlâ kârsız. Uzmanlar, firmaların kârlılığın düzelmesini bekleyerek pazarda kalmaya çalıştığını belirtiyor.
Orta Doğu’daki kömür talebi istikrarsız seyrederken, Kuzey Afrika’da özellikle Fas’ta kuraklık ve yüksek doğalgaz fiyatları kömür ithalatını artırıyor. Ancak bu pazarlarda da dalgalı bir seyir söz konusu. Ayrıca, alıcı ülkelerdeki ikincil yaptırım riskleri, finansal işlem güçlükleri ve lojistik kısıtlamalar ihracatın genişlemesini sınırlıyor.
Ekim ayında ise demiryolu taşımacılığı dikkat çekici bir yükseliş gösterdi. FEM verilerine göre demiryolu ile dış pazarlara yapılan kömür sevkiyatları geçen yılın aynı dönemine göre %18 arttı. Metal cevheri taşımacılığı %33, gübrede ise %10 artış görüldü.
Türkiye’nin artan enerji ve sanayi talebi, Rus kömür ihracatının güney limanlarına kaymasını sağladı. Türkiye, Rus kömürünün en hızlı büyüyen pazarı olurken, yüksek üretim maliyetleri nedeniyle ihracat hâlâ kârlı değil. Firmalar ise uzun vadede kârlılığı sağlamayı bekleyerek pazardaki varlıklarını sürdürmeye devam ediyor.
