İran’ın petrol gelirleri ve petrol ihracat stratejisi görece karmaşık bir konu; çünkü yaptırımlar, fiyat indirimleri, gizli yollarla satış gibi faktörler resmi rakamları ortaya koymuyor. Yine de bilinene güncel tahminlere ve kaynaklara dayanarak şu rakamlar ortaya çıkıyor.
Petrol Gelirleri Ne Kadar?
- ABD Enerji Enformasyon İdaresi’nin (EIA) “Iranian Petroleum and Petroleum Products Exports” raporuna göre, İran’ın ham petrol ve kondensat ihracatından elde ettiği yıllık gelir tahmini, 2024 için yaklaşık 43 milyar dolar civarında.
- 2023 yılı için benzer kaynaklar yaklaşık 42-43 milyar dolar civarında bir gelir öngörüyor.
- Aynı raporda belirtiliyor ki bu tahmin “indirimler” (yaptırım nedeni ile verilen fiyat indirimleri) dikkate alınmamış olabilir; yani fiili gelir bu rakamların altında olabilir.
- Öte yandan İran Merkez Bankası’nın (CBI) yayınladığı yerel kaynak raporlarına göre, İran’ın 1403 İran takvimi yılı (20 Mart 2024 – 20 Mart 2025) içindeki petrol ihracatı 67 milyar dolar olarak ifade edilmiş — bu rakam, resmi kaynakların yüksek tahmini yönünü gösteriyor.
- Farklı kaynaklarda ise 2024’te İran’ın petrol gelirinin 41.1 milyar dolardan 46.7 milyar dolara yükseldiği de ifade ediliyor.
Bu veriler ışığında, İran’ın petrol ihracatından yıllık geliri 40 milyar ila 60-70 milyar dolar arasında bir bantta kabul edilebilir bir tahmin olarak düşünülebilir — kesin rakamlar yaptırım etkisi, gizli satışlar, fiyat indirimleri gibi değişkenlerle dalgalanır.
İran Hangi Petrol Ürünlerini İhraç Ediyor?
İran, yalnızca ham petrol (crude) değil, aynı zamanda çeşitli petrol ürünleri (rafine ürünler) de ihraç ediyor. Bazı önemli ürünler ve ihraç kalemleri şunlardır:
- Ham petrol / Kondensat (Crude & Condensate)
İran, üretiminin bir kısmını ham petrol formunda dış pazarlara satıyor. Ancak yaptırımlar nedeniyle bazı satışları gizli veya düşük fiyatlarla yapılıyor.
- Petrol ürünleri / Rafine edilmiş ürünler (Petroleum products)
İran’ın rafinerileri aracılığıyla ürettiği ve ihraç ettiği ürünler arasında şunlar öne çıkıyor:
- Sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG — Liquefied Petroleum Gas)
- Fuel oil (yakıt yağı / ağır yakıt) — rafine kalıntılarından elde edilen yüksek kükürtlü yakıt yağları İran ihracatında önemli yer tutuyor.
- Dizel (Diesel) — rafineriyonda üretilen dizel ürünün bir kısmı da ihraç ediliyor.
- Daha hafif rafine ürünler (benzin, jet yakıtı vs.) İran’da iç piyasada ihtiyaç önceliği nedeniyle ihracatı daha sınırlı olabiliyor.
Raporda belirtildiği üzere, 2023 yılında İran’ın petrol ürünleri ihracatı günlük bazda 1 milyon varili aşkındı (2022’de 820.000 varil civarındaydı). bu petrol ürün ihracatının yaklaşık %70’inden fazlası LPG, fuel oil ve dizel gibi ürünlerden oluşuyor.
